Ενεργειακή κρίση, οι συνέπειες και η αντιμετώπισή της
Του Γιώργου Καλαμάρα
Η ενεργειακή κρίση που μαστίζει κυρίως την Ευρώπη και πολύ περισσότερο τη χώρα μας, αποτελεί σήμερα ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα. Η αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου, πριν και μετά την έναρξη του πολέμου, οδήγησαν σε ραγδαίες αυξήσεις των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας, συμπαρασύροντας έτσι προς τα πάνω το σύνολο των τιμών των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα 1, οι κρίσιμοι δείκτες της ενεργειακής φτώχιας στην χώρα μας, μετά την αποκλιμάκωση που παρουσίασαν τα έτη 2015- 2019 δυστυχώς τα έτη 2020-2021 άρχισαν πάλι να επιδεινώνονται ενώ για το 2022 οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες έως εφιαλτικές.
Οι μεγάλες αυξήσεις στις τιμές της ενέργειας οφείλονται και σε εξωγενείς παράγοντες (φυσικό αέριο, πετρέλαιο), αλλά και σε ελληνικές ιδιαιτερότητες. Για αυτό ο ενεργειακός πληθωρισμός, δηλαδή η άνοδος των τιμών στην ενέργεια τον Μάιο του 2022 για παράδειγμα (σε σχέση με τον Μάιο του 2021) ήταν στην Ελλάδα 60,9% έναντι 39,2% κατά μέσο όρο στην Ευρωζώνη, ενώ για το σύνολο του έτους ήταν περίπου 60% και 40% αντίστοιχα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat.
Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που καθιστούν τη χώρα μας την ακριβότερη χώρα προ των επιδοτήσεων στην ηλεκτρική ενέργεια και μία από τις χειρότερες χώρες της Ευρώπης στους δείκτες τις ενεργειακής φτώχιας, όπως φαίνεται και στον συγκριτικό πίνακα 2 :
- Η βίαιη απολιγνιτοποίηση που αποφάσισε η Κυβέρνηση το 2019 και η αντικατάσταση του λιγνίτη ( εθνικό προϊόν ) από το φυσικό αέριο (εισαγόμενο προϊόν) στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής, που φτάνει το 40%. Άλλες χώρες, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, ενίσχυσαν την παραγωγή ρεύματος από άνθρακα (η πρώτη) και από πυρηνικά (η δεύτερη).
- H Ελλάδα είναι η μοναδική αγορά στην Ευρώπη όπου η αύξηση της τιμής στη χονδρεμπορική αγορά περνάει σε ποσοστό σχεδόν 100% στη λιανική, όταν σε άλλες χώρες αυτό περιορίζεται στο 20%-50% διότι λειτουργούν τα μακροπρόθεσμα διμερή συμβόλαια, που δεν υπόκεινται στις διακυμάνσεις της χρηματιστηριακής αγοράς (η περιβόητη μεταρρύθμιση του κ Χατζηδάκη που δεν θα αύξανε τις τιμές ούτε κατά ένα ευρώ.
https://www.protothema.gr/economy/article/1060027/hatzidakis-xamilotero-kostos-energeias-gia-tis-epiheiriseis-kai-ta-noikokuria-me-to-target-model/ ).
- Η έλλειψη διασυνδέσεων για φθηνότερες εισαγωγές, αν και όποτε υπάρχουν, και η στενότητα ισχύος, δηλαδή η οριακή κάλυψη της ζήτησης σε ρεύμα.
- Η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ και η συμμετοχή της στην αισχροκέρδεια, αντί να είναι ο ρυθμιστής της αγοράς με όρους κοινωνικής ωφέλειας.
Άρα μία σειρά συνειδητών επιλογών, μαζί με τους εξωγενείς παράγοντες, τους υψηλούς φόρους στα καύσιμα και την απουσία ελέγχων στην αγορά, οδήγησαν στην εκρηκτική αύξηση των τιμών όλων των προϊόντων και των υπηρεσιών. Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω συμπεριλαμβανομένης της στασιμότητα των μισθών και των συντάξεων, οδήγησαν στην μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων κατά 40% και την κατάταξη της χώρας μας σ΄ αυτόν τον τόσο σοβαρό δείκτη, στην προ τελευταία θέση των 27 της ΕΕ, πίσω μόνο από την Βουλγαρία (πίνακας 3).
Η απάντηση για την άμβλυνση των επιπτώσεων αυτής της δραματικής κατάστασης που βρίσκονται σήμερα τα νοικοκυριά και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, βρίσκεται σε μια σειρά προτάσεων που πρέπει άμεσα να δρομολογηθούν :
- Προστασία από τις διακοπές ρεύματος των ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
- Επανακρατικοποίηση της ΔΕΗ – Ανάκτηση του 51% του Δημοσίου στο μετοχικό της κεφάλαιο, ώστε η ΔΕΗ να ξαναγίνει ο πυλώνας εφαρμογής κοινωνικής πολιτικής, για ένα κοινωνικό αγαθό όπως η ενέργεια.
- Θέσπιση ανώτατου συντελεστή κέρδους στην παραγωγή ενέργειας στο 5% για να σταματήσει αυτή η αισχροκέρδεια δισεκατομμυρίων και η φορολόγηση των υπαρχόντων.
- Παρέμβαση στο χρηματιστήριο ενέργειας με ανώτατα όρια τιμών, στα πρότυπα των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών.
- Αξιοποίηση του συνόλου των εγχώριων ενεργειακών πόρων συμπεριλαμβανομένου του λιγνίτη.
- Μείωση Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στα καύσιμα (πετρέλαιο κίνησης, θέρμανσης, βενζίνη, φυσικό αέριο) στο χαμηλότερο συντελεστή της ΕΕ.
- Μη καταβολή Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στο αγροτικό πετρέλαιο.
- Μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα στο 6%.
- Δικαιότερη κατανομή του επιδόματος θέρμανσης για περιοχές όπως τα Γρεβενά που το κόστος είναι πολλαπλάσιο και επιβαρύνει δυσανάλογα τους προϋπολογισμούς νοικοκυριών και επιχειρήσεων και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την διεύρυνση των οικονομικών κριτηρίων και την συμπερίληψη στην επιδότηση και των λοιπών εναλλακτικών καυσίμων.
Η έλλειψη διορατικότητας ώστε να ληφθούν άμεσα μέτρα με την εμφάνιση των πληθωριστικών πιέσεων προ ενάμιση περίπου χρόνο, η αποσπασματική και χωρίς σχέδιο μετέπειτα αντιμετώπιση και η συνειδητή έμμεση στήριξη των μεγάλων επιχειρήσεων ενέργειας και τροφίμων, καθιστούν την Κυβέρνηση υπεύθυνη για τον πρωταθλητισμό της χώρας μας στην ακρίβεια και στη φτώχια.
Το αφήγημα ότι η πηγή όλων των δεινών είναι ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας, καταρρέει στα μάτια και του τελευταίου Έλληνα και της τελευταίας Ελληνίδας διότι τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά.
Τα ημίμετρα των καλαθιών και η επικοινωνιακού τύπου διαχείριση δεν μπορεί να απαντήσει στο μέγεθος του προβλήματος.
Μοναδική λύση η εφαρμογή των προτάσεων άμεσα, γιατί κάθε καθυστέρηση βαθαίνει την κρίση και οδηγεί μεγάλη μερίδα των συμπολιτών μας σε απόγνωση.
Γιώργος Καλαμάρας*
*Ο Γιώργος Καλαμάρας είναι Γεωπόνος της ΔΑΟ Γρεβενών, πρώην Συντονιστής της ΝΕ ΣΥΡΙΖΑ Γρεβενών, νυν μέλος της ΝΕ και πολιτευτής του ΣΥΡΙΖΑ Γρεβενών.
** Το παρόν άρθρο αποτελεί το πρώτο από μια σειρά άρθρων-προτάσεων για τα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν την τοπική κυρίως Κοινωνία.
