Jacques- Louis David : Ο θάνατος του Μαρά (1793)
Άρθρο της Διακουμάκου Λένας
Ο πίνακας Ο θάνατος του Μarat είναι ένας από τα πιο γνωστά- διάσημα έργα της Γαλλικής επανάστασης. Θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα έργα του David. Ο πίνακας έχει νεοκλασικό ύφος. Απεικονίζει τον νεκρό Ζαν Πολ Μαράτ λίγα λεπτά μετά την δολοφονία του, στις 13 Ιουλίου του 1793, από την Marie-Anne Charlotte de Corday d’Armont (1768-1793) γνωστή ως Σάρλοτ Κορντέ, στο λουτρο του.
Ο Μαρά ήταν γεννημένος στην Ελβετία. Τον Σεπτέμβριο του 1783 εκδίδει την εφημερίδα «ο φίλος του λαού». Ήταν μέλος της λέσχης των Κορδιλιέρων και συνέβαλε στην καταδίκη του Λουδοβίκου του 16ου Και της Μαρίας Αντουανέτας μετά την σύλληψη τους στη Βαρέν, ενώ προσπαθούσαν να εγκαταλείψουν την Γαλλία. Ήταν Πολυταξιδεμένος, αγγλομαθής και με μια σχετική ιατρική μόρφωση, έγραψε επιστημονικές πραγματείες αλλά και αρκετά πολιτικά κείμενα. Είχε ηγετική μορφή στην επιτροπή Κοινής Σωτήριας, μέσα από την οποία οδηγήθηκαν σε μαζικές εκτελέσεις ανθρώπων που θεωρούνταν ύποπτοι για συνωμοσία κατά της Επανάστασης.
Ο Jacques- Louis David (Παρίσι, 30 Αυγούστου 1748 – Βρυξέλλες, 29 Δεκεμβρίου 1825) είχε ένα πρόσωπο, τον ηρώα της Γαλλικής Επανάστασης. Ο David ήταν φίλος με τους ριζοσπάστες και κυρίως με τον Μαρά. Ο Μαρά αντιμετώπιζε κάποιο δερματολογικο πρόβλημα και μετά από συμβουλές γιατρών γέμιζε καθημερινά την μπανιερά του, το λουτρό του, με κάποιου είδους φάρμακο και έμενε αρκετές ώρες εκεί, και για αυτό το λόγο μετέτρεπε το λουτρό του σε γραφείο.
Μια νεαρή γυναίκα, η Σαρλότ Κορντέ, μετά από συνεννόηση με τον ίδιο, τον πλησίασε εκείνη την ώρα της ημέρας, οπού βρισκόταν υπό την θεραπεία, για να τον ενημερώσει για δήθεν συνωμότες ενάντια της δημοκρατίας. Η γυναίκα τον δολοφόνησε καρφώνοντας ένα μαχαίρι στο στήθος του. Η μια εκδοχή που την έφερε σε σημείο να διαπράξει κάτι τέτοιο ήταν πως οι ριζοσπάστες μαζί με τον Μαρά είχαν δώσει εντολή για την δολοφονία του άντρα της. Ή άλλη εκδοχή και ίσως πιο γνωστή στο ευρύ κοινό είναι ότι καθώς ήταν δύσπιστη απέναντι στις ακρότητες της Επανάστασης, τάχθηκε με τις θέσεις των Γιρονδίνων, καθώς είδε τα δυο της αδέλφια να παραιτούνται από τον στρατό και να ξενιτεύονται.
Τότε παρίσταται στην άφιξη 18 Γιρονδίνων βουλευτών που είχαν εξοριστεί και τους ακούει να στιγματίζουν την τυραννία του Ροβεσπιέρου και του Μαρά. Εγκατέλειψε το Καέν οπού ήταν γεννημένη με σκοπό την δολοφονία του Μαρά. Η σπιτονοικυρα εμφανίστηκε έγκαιρα στον χώρο πριν φυγει η Σάλτον από το πλαι του Μαρά και ειδοποίησε τις αρμόδιες αρχές να την συλλάβουν. Ο David κατέφθασε πρώτος και ξεκίνησε τα προσχέδια του του Μαρά, από αρκετές οπτικές γωνίες, θέλοντας να αποτυπώσει την εικόνα του ως τον ηρώα της Γαλλικής Επανάστασης. Κρίθηκε ότι έπρεπε η σωρός του να μπει στο Πάνθεον, όπως και έγινε τον Σεπτέμβριο του 1794, παίρνοντας τη θέση που κατείχε έως τότε η σωρός του Μιραμπώ (Mirabeau). Αυτός όμως ο ενθουσιασμός δεν είχε μεγάλη διάρκεια. Στις αρχές του 1795, τα λείψανά του βγήκαν από το Πάνθεον και θάφτηκαν κάπου στη Μονμάρτη.
Η κατάσταση του πτώματος δεν επέτρεπε μια ρεαλιστική απεικόνιση και, επηρεασμένος από την προσωπική του φιλία, αποφασίζει να δημιουργήσει έναν πίνακα που θα παρουσίαζε τον Μαρά πιο εξιδανικευμένο. Λόγο της αρρώστιας του είχε ταλαιπωρημένο πρόσωπο και σώμα, ο David τον ωραιοποίησε.
Το μαύρο φόντο που έχει επιλέξει να τοποθετήσει ο David συμβολίζει τον ίδιο τον θάνατο. Πάνω δεξιά παρατηρείται ένα φως που πέφτει απαλά στον Μαρά και στον χώρο, το φως συμβολίζει την ψυχή του που απομακρύνεται. Τον παρουσιάζει γυμνό, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν, γιατί θέλει με αυτόν τον τρόπο να δείξει τον ηρωισμό του ως αρχαίο Έλληνα . Εξαγνίζει την περιγραφή των αντικειμένων καθώς δεν δείχνει όλο το μέγεθος του λουτρού ούτε του χώρου ξεκάθαρα. Πρόκειται για ελαιογραφία πάνω σε καμβά. Οι διαστάσεις του είναι 162 εκατοστά ύψος με 128 εκατοστά μήκος. Η πληγή από το μαχαίρι, το οποίο βρίσκεται στο πάτωμα, είναι λεπτή και το αίμα τρέχει από αυτή, λερώνοντας ένα λευκό σεντόνι που υπάρχει κάτω από το σώμα. Τα μάτια του είναι κλειστά ενώ το κεφάλι του είναι γυρτό στον δεξί του ώμο. Το πρόσωπο του Μαρά, στην αριστερή πλευρά του πίνακα, αν και υπάρχει σε αυτό κάποια ένδειξη πόνου, μοιάζει περισσότερο γαλήνιο. Στο δεξί του χέρι κρατά μια πένα, ενώ στο αριστερό κρατά ακόμα το γράμμα το οποίο του έδωσε η Σαρλότ Κορντέ.
Il suffit que je sois bien Malheureuse pour avoir Droit a votre bienveillance («13 Ιουλίου 1793. Η Μαρί-Αν Σαρλότ Κορντέ στον Πολίτη Μαρά. Θ ‘άπρεπε να είμαι πολύ δυστυχισμένη για ν’ αξίζω την καλοσύνη σας».)
Πάνω στο λουτρό υπάρχει ένα πράσινο ύφασμα που καλύπτει το μισό σώμα του Μαρά και μπροστά και δεξιά τις μπανιέρας βρίσκεται ένας ξύλινος κύβος ο οποίος χρησιμοποιούταν για γραφείο, πάνω του υπάρχουν έγραφα και μελάνι.
Η ζωγραφική του Νταβίντ είναι ρεαλιστική. Συνθέτει την εικόνα τοποθετώντας τις μορφές στο κάτω μισό του πίνακα, ενώ το υπόλοιπο μισό το καλύπτει ο άδειος σκοτεινός χώρος, η σιωπή που καθιστά τη μορφή του νεκρού και το ξύλινο κιβώτιο στο πρώτο πλάνο ακόμη πιο εμφανή. Το σκοτάδι έρχεται σε αντίθεση με το φωτεινό πρόσωπο του Μαρά, κάνοντάς το να φαίνεται ακόμα πιο απόκοσμο. Ο τοίχος στο χώρο ήταν διακοσμημένος με ταπετσαρία αλλά ο David επέλεξε να μην την βάλει. Η λιτότητα του χώρου όμως θέλει να τονίσει και κάτι άλλο: την ηθική ανωτερότητα του θύματος.
Στον πίνακα παρατηρείται άλλο ένα γράμμα, πιθανό από την Σαρλότ το οποίο βρίσκεται από τον ξύλινο κύβο, το οποίο γραφει :
«Να δώσετε αυτό το της αυτό το νόμισμα σε αυτή τη μάνα των 5 παιδιών που ο άντρας της πέθανε για την υπεράσπιση της Πατρίδας».
Και λίγο πιο κάτω, στο κάτω μέρος δηλαδή του κύβου έχει αφιερώσει αυτόν τον πίνακα ο David στον φίλο του, υπογράφοντας και το όνομα του. Το νεοκλασικό στυλ που χρησιμοποιεί ο David στη ζωγραφική του το κάνει για να δώσει μια υπερβατική πραγματικότητα. Αναμιγνύει την ρεαλιστική αναπαράσταση των γεγονότων με την εξιδανίκευση και την δραμματοποίηση. Οι μεθοδρολογίες που διακρίνονται στον πίνακα είναι η κοινωνική ιστορια της τέχνης, οπου η τέχνη δεν είναι αυτόνομη αλλά συνδέεται με κοινωνικούς παράγωντες, και στη συγκεκριμένη περίπτωση πολιτικούς και ηθικούς. Αλλα η εικονολογίαεικονογραφία της θεωρίας του Erwin Panofsky (1892-1968), οπου γίνεται εικονογραφίκη ερμηνεία με την βαθύτερη έννοια.
Η παρουσίαση του πίνακα έγινε με εντυπωσιακό τρόπο στη Συμβατική Συνέλευση, στα μέσα Νοεμβρίου του 1793, και εκτέθηκε μαζί με τον «θάνατο του Λεπετελιέ». Πολλά αντίγραφά του δημιουργήθηκαν για να χρησιμεύσουν στην προπαγάνδα της εποχής, από τους μαθητές του.
Ο Μαρά απέκτησε σύντομα την θέση ενός ήρωα της επανάστασης ενώ ο Ροβεσπιέρος ακόμα μεγαλύτερη εξουσία. Η περίοδο της Τρομοκρατίας συνεχίστηκε, με ακόμα πιο έντονες διαστάσεις.
Διαβάστε επίσης : Ο πιο ακριβός πίνακας στον κόσμο και ένα νέο… Λούβρο
